Độc đáo kiến trúc của ngôi nhà rông Tây Nguyên

1. Nhà rông là gì?

Nhà rông là kiểu nhà sàn đặc trưng ở vùng núi rừng Tây Nguyên, được xây dựng trên các cột cách mặt đất một khoảng nhất định hoặc trên mặt nước. Đây được coi là một kiến trúc độc đáo của người dân Tây Nguyên. Nhà rông thường là nơi tụ họp của buôn làng. Hoặc đối với một số gia đình thì nơi đây còn dùng để tiếp các vị khách quý. Thường thấy ở các buôn làng như Ba na, Gia Rai ở phía Bắc Tây Nguyên, đặc biệt là ở hai tỉnh Kon Tum và Gia Lai.

2. Sự ra đời của ngôi nhà rông

Nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Gia Lai, cách Pleiku khoản hơn 50km, huyện Chư Pah vẫn được biết đến như một trong những vùng đất còn giữ gìn được rất nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo. Trong đó, nhà rông làng Kon Sơ Lăl với kích thước kỷ lục luôn được xem là niềm tự hào đối với mọi người con Tây Nguyên.

Kon Sơ Lăl từng là một bản làng Ba Na cổ sống yên vui giữa những cánh rừng ngút ngàn trên dãy Trường Sơn Đông. Thế nhưng, giữa năm 2015, tai họa trên trời bỗng ập tới. Trong một cơn giông lốc, sấm sét đã vô tình đánh trúng mái nhà rông của làng. Ngọn lửa bùng lên dữ dội, lan ra khắp xung quanh, khiến Kon Sơ Lăl chìm trong biển lửa.

Sau khi lửa tắt, nhìn lại khung cảnh tro tàn, dù xót xa nhưng dân làng vẫn phải rời đi. Hiện nay, toàn bộ 600 nhân khẩu đã tái định cư ở một khu vực mới, cách làng cũ chừng 3km. Đó chính là nơi ngôi nhà rông kỷ lục được xây đắp từ những cột gỗ đầu tiên.

Xem thêm: Du lịch Dominica - Quốc đảo xanh vùng Caribe

3. Nét độc đáo của công trình

Về kiến trúc, kết cấu

Nhà rông thường được sử dụng bằng chất liệu chính là tre, cỏ tranh, lồ ô. Xây dựng trên những cây cột có kích thước lớn. Có chiều cao khoảng 15 – 50m, chiều dài khoảng 10m và chiều rộng là 4 – 6m. Nóc nhà được thiết kế dạng hai mái, sử dụng cỏ tranh, lá cây để lợp nên, vách nhà được đan bằng tre lồ ô hoặc tre nứa, sàn nhà sử dụng các ván gỗ.

Hình dáng của kiến trúc nhà thường được xây dựng giống với lưỡi búa hoặc lưỡi rìu. Độ cao sẽ đạt khoảng từ 8 – 20m, tuy nhiên, có những ngôi nhà cao đến 30m. Về độ rộng thì sẽ khoảng 4 – 6m và chiều dài là 10m.

Nguyên liệu chính dùng để xây dựng nhà Rông chính là gỗ, tre, nứa, lá cây, mây,… Đây đều là những nguyên liệu tự nhiên dễ dàng tìm thấy trên các vùng núi. Đặc biệt, các cây cột đều là những thân gỗ to, loại gỗ tốt đảm bảo có độ bền cao, không bị mối mọt tấn công. Nét độc đáo trong trang trí nhà Rông chính là hình ảnh thần mặt trời. Ngoài ra, bên trong còn có các cây cột với chạm khắc tinh vi hình ảnh mặt trời, hình thoi, sao tám cánh,… 

Xem thêm: Nhà dài Ê Đê

Về chức năng

Nhà rông là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa của buôn làng

Nhà rông được coi là nơi tụ tập của cả buôn làng, thực hiện các nghi lễ cúng vị Thần như: lễ cầu an, lễ tạ ơn Yàng,... Vì thế, nơi đây là nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của toàn bộ dân làng. Mang những nét đặc trưng độc đáo mà không phải nơi nào cũng có.

Nhà rông được xem là trụ sở của bộ máy quản trị của buôn làng

Không chỉ là nơi chứa đựng nét đặc trưng trong văn hóa của người dân, nhà rông Tây Nguyên còn là trụ sở của bộ máy quản trị của buôn làng. Là nơi mà “già làng” sẽ thông báo, giải quyết các xích mích, mâu thuẫn của các dân làng và nơi xử kiện của các án, kiện cáo khác nhau trong làng.

Nhà rông - nơi chỉ đạo các hoạt động sinh hoạt sản xuất

Nhà rông Tây Nguyên còn là nơi để bà con tập hợp để đưa ra các kế hoạch nuôi trồng, hoạt động sản xuất. Và để tổ chức các lễ cầu thần cho một năm mùa màng bội thu nhất.

Nhà rông Tây Nguyên là trung tâm chỉ huy chiến đấu của thời xưa

Từ thời xa xưa, khi đất nước đang còn trong giai đoạn chiến tranh thì nơi đây được dùng để các già làng, lãnh đạo bàn bạc, thực hiện chỉ đạo chiến đấu. Không chỉ thế, nơi đây cũng được coi là nơi thể hiện ý chí kiên cường, sự quyết tâm của các thành viên trong việc giành lại độc lập dân tộc. Trả thù, rửa nhục cho các người con của bản làng.

Nhà rông còn là nơi thực hiện các sự kiện quan trọng

Không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa của bản làng, nhà rông còn là nơi chứng kiến sự trưởng thành của mỗi người con của bản làng. Nơi đây, mọi người thường chọn để thực hiện lễ thôi nôi, dựng vợ gã chồng và các sự kiện trọng đại khác.

Nếu có dịp ghé Gia Lai đầy nắng và gió bạn đừng quên check in tại nhà rông Kon Sơ Lăl. Bởi ngoài chiêm ngưỡng vẻ đẹp độc đáo của kiến trúc du khách còn được tìm hiểu về đời sống văn hóa, phong cách sinh hoạt của người dân Tây Nguyên.

Xem thêm: Hòa mình vào những lễ hội mùa Thu ở Mỹ cực thú vị

Theo Vietnam Traveller

Số tạp chí: 1027-09/2022

Tác giả: Nguyễn Anh Tuấn