Vị vua nào ở nước ta đi cày trúng hũ vàng đầu năm mới?

Dưới thời phong kiến, các vị vua nước Việt thường đích thân làm lễ cày ruộng đầu năm, hay còn gọi là lễ Tịch điền (theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”). Lễ này nhằm khuyến khích người dân phát triển nông nghiệp. Trong quyển “Lễ tết ăn chơi trong cung Nguyễn” có đề cập rằng, những hoa màu thu được trên các khoảnh ruộng được tịch điền sẽ được triều đình quản lý, sử dụng trong các dịp cúng bái quan trọng.

“Đại Việt sử ký toàn thư” có ghi nhận vua Lê Hoàn hay Lê Đại Hành (nhà Tiền Lê) chính là hoàng đế đầu tiên khởi xướng tục cày ruộng tịch điền. Năm 987, ông cũng là đế vương đầu tiên xuống ruộng đi cày. Đến thời Lý, lễ Tịch Điền được tổ chức long trọng hơn; thời Trần không quá rình rang và đến nhà Hồ thì mất hẳn. Về sau, nhà Nguyễn lại khôi phục lễ cày ruộng tịch điền đầu năm mới, xem đó là một trong những nghi lễ quan trọng của đất nước dịp đầu xuân.

Sau lễ Tịch Điền, vua là người đầu tiên xuống ruộng cày với 3 lần đẩy cày đi, 3 lần kéo cày lại. Tiếp đó, chỉ những vị hoàng công có quyền cao chức trọng mới được dự lễ, và sẽ cày 5 lần; tiếp đến là các vị kỳ lão hương thôn và lão nông...

"Đại Việt sử lược" thuật rằng, năm Đinh Hợi (987) niên hiệu Thiên Phúc, vua Lê Hoàn cày được hũ vàng khi cày Tịch Điền ở núi Đọi. Đó không phải là lần đầu đế vương cày được hũ vàng hay tài sản quý giá, vì sau đó khi cày ở núi Bàn Hải bắt được hũ bạc. Từ đó, khoảnh ruộng được vua cày trúng hũ vàng, hũ bạc được đặt tên ruộng Kim Ngân (Kim Ngân Điền) để thể hiện sự màu mỡ, quý giá của vùng đất vàng bạc.

Sự thật của việc vua cày trúng hũ vàng

Theo các nhà nghiên cứu, việc vua cày được hũ vàng hay hũ bạc là có sự sắp đặt. Điều này cũng nhằm truyền đi tư tưởng mang tính khuyên nhủ rằng: Nếu cần mẫn phát triển nông nghiệp thì "quả ngọt" gặt lại sẽ là những thứ quý giá như hũ vàng, hũ bạc.

Minh Mạng là vị vua triều Nguyễn đặc biệt quan tâm đến lễ Tịch Điền. Theo ông, việc này "thực là chính sự quan trọng của đấng vương giả". Vua Minh Mạng còn khảo sát lại nghi thức cử hành đại lễ này dưới các triều đại vốn cho rằng quá giản lược. Vì thế, tháng 2 Âm lịch năm 1828, vua giao cho Bộ Lễ soạn thảo chu đáo các điển lễ làm thành thông lệ lâu dài.

Từ đó, truyền thống làm lễ Tịch Điền vẫn được tiếp diễn vào ngày mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng. Đây được xem là một tron những lễ hội xuống đồng lớn nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ, được tổ chức tại xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.