Vườn Quốc Gia Cát Tiên - điểm đến thú vị

Vườn Quốc gia Cát Tiên được thiết lập dựa trên cơ sở sáp nhập Khu rừng cấm Nam Cát Tiên, Khu Bảo tồn thiên nhiên Tây Cát Tiên và Khu Bảo tồn tê giác Cát Lộc, tọa lạc trên địa bàn của cả 3 tỉnh bao gồm Bình Phước, Đồng Nai và Lâm Đồng.

Với tổng diện tích khu vực trung tâm của vườn là 71.920 ha, trong đó, 39.627ha thuộc địa phận tỉnh Đồng Nai, 27.850ha thuộc địa phận tỉnh Lâm Đồng và 4.443ha thuộc địa phận tỉnh Bình Phước.

Vườn Quốc gia Cát Tiên là địa điểm hiện bảo tồn được nhiều loại động, thực vật quý hiếm; là vùng trọng yếu để duy trì hệ sinh thái rừng thường xanh lá rộng - môi trường sống duy nhất (hiện còn) của loài tê giác một sừng ở Việt Nam, khu vực Đông Dương cũng như trên toàn thế giới.

Độ phủ kín của rừng rậm tự nhiên trong khu vực này lên tới 80%, cùng với hệ sinh thái vô cùng đa dạng: rừng thường xanh tươi, đồng cỏ và ngập nước. Địa hình tự nhiên đan lẫn các bàu, đầm, suối, cộng với hơn 90km sông Đồng Nai đã tạo nên cảnh quan độc đáo cho vườn Cát Tiên, với những ghềnh, thác, các khu đất ngập nước và bán ngập nước,... Những dấu tích về địa chất, địa mạo chứng minh cho quá trình thay đổi của thiên nhiên ở khu vực này hàng triệu năm về trước.

Ngày nay, Vườn Quốc gia Cát Tiên là một trong những khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam, đã được UNESCO ghi nhận. Theo số liệu thống kê, trong Vườn Quốc gia Cát tiên có khoảng 1.610 loài thực vật và 1.568 loài động vật.

Trong số đó, có 31 loài thực vật và 84 loài động vật có mặt trong Sách Đỏ Việt Nam, 50 loài chim được ưu tiên bảo vệ ở mức độ toàn cầu và được ghi vào Sách Đỏ IUCN, 2008).

Đặc biệt, có 3 loài và phân loài thuộc đặc hữu của Việt Nam đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng là chà vá chân đen, tê giác một sừng Việt Nam và hoẵng Nam Bộ.

Các hợp phần

Phần thuộc địa bàn Cát Tiên và Bảo Lộc thường được gọi là khu vực Cát Lộc. Khu vực này dành để bảo tồn loài tê giác một sừng. Phần trên địa bàn Tân Phú và Vĩnh Cửu thì được gọi là khu vực Nam Cát Tiên.

Địa điểm này có khoảng chục vùng đất ngập nước như Bàu Sấu (rộng 5 - 7 hecta thuộc huyện Tân Phú), Bàu Chim (50 - 100 hecta), Bàu Cá, Bàu Đắc Lớ, Trảng Cò,... Bàu Sấu còn được gọi chung cho toàn bộ các vùng đất ngập nước rộng khoảng 137,6 km² (trong đó 1,5 km² ngập nước thường xuyên, 53,6 km² ngập nước theo mùa, và phần còn lại có độ cao tuyệt đối không quá 125m) ở Nam Cát Tiên. Phần thuộc địa bàn Bù Đăng thường được gọi là Tây Cát Tiên.

Lịch sử

Vào năm 1978, Vườn quốc gia Cát Tiên được bảo tồn và gồm 2 khu vực: Nam Cát Tiên và Tây Cát Tiên. Khu vực Cát Lộc phía bắc Cát Tiên cũng được bảo tồn do ở đây có loài tê giác Java sinh sống. Chính nhờ loài tê giác này đã làm khu bảo tồn này được cộng đồng thế giới biết đến và quan tâm.

Một nét thu hút khác của rừng Cát Tiên là sự tồn tại của đàn bò tót khổng lồ nặng trên hàng tạ, với số lượng khoảng 70-80 con, hiện cũng đang có nguy cơ tuyệt chủng cao do nạn săn bắn trộm và mất chỗ ở vì rừng bị tàn phá.

Vào năm 1998, ba khu này được gộp lại thành vườn quốc gia. Thử nghiệm đa dạng sinh học gần đây nhất (2004) là việc thả 38 con cá sấu gốc Thái Lan vào hồ Bầu Sấu ở sâu giữa rừng. Phát hiện khảo cổ trong khu vực giữa rừng này đang đặt ra dấu hỏi liệu có một nền văn minh cổ đã từng tồn tại nơi đây.

Trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam, khu vực này bị chất độc da cam của quân đội Hoa Kỳ phá hoại nặng nề. Các khu vực bị rải chất độc da cam hiện nay chỉ có các loại tre, cỏ mọc, không có các loại cây lớn, cụ thể cho thấy số lượng thú rừng trước và sau chiến tranh suy giảm đáng kể. Bên cạnh đó, các dân tộc sinh sống quanh rừng đã đốt, phá rừng để làm nương rẫy gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến rừng.

Đa dạng sinh học

Ước tính khoảng 50% diện tích của Cát Tiên là rừng cây xanh, 40% là rừng tre và 10% là nông trại. Động vật đặc trưng gồm: tê giác Java một sừng, voi châu Á, bò tót, gấu chó, gấu ngựa, trâu rừng, hổ, báo hoa mai, báo gấm, nai... Các loài chim của Cát Tiên cũng rất phong phú đa dạng: đại bàng đen, vịt trời cánh trắng, chim mỏ sừng lớn... Cát Tiên là nơi cư ngụ của 40 loài nằm trong Sách đỏ thế giới, trong đó đặc biệt là loài tê giác vì cư dân địa phương và người Trung Hoa tin vào khả năng chữa bệnh của sừng tê giác như một loại thần dược và được mua bán với giá cao trên thị trường (khoảng trên dưới 20.000 USD/sừng).

Bên cạnh đó, khu vực Cát Tiên còn là địa điểm luôn hấp dẫn các nhà nghiên cứu, tìm hiểu những bí ẩn về thế giới thiên nhiên và hệ sinh thái, là trường học thực tế quan trọng trong việc khám phá về hệ động, thực vật, địa chất, địa mạo cho học sinh, sinh viên, các nhà nghiên cứu của Việt Nam và thế giới.

Với những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa, khoa học và thẩm mỹ độc đáo của di tích, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định công nhận Vườn Quốc gia Cát Tiên là Di tích quốc gia đặc biệt (Quyết định số 1419/QĐ - TTg ngày 27/9/2012).

Theo Vietnam Traveller

Số tạp chí: 1015-06/2022

Tác giả: Nguyễn Anh Tuấn